بیماری های قابل انتقال از حیوانات به انسان

بیماری‌ های قابل انتقال از حیوانات به انسان که به آن‌ ها “زئونوز” گفته می‌ شود، یکی از مسائل مهم در سلامت عمومی هستند. این بیماری‌ ها از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم انسان با حیوانات انتقال می‌ یابند و می‌ توانند طیف گسترده‌ ای از مشکلات بهداشتی را ایجاد کنند. با گسترش نگهداری از حیوانات خانگی در خانه و تعامل بیشتر انسان‌ ها با حیوانات، آگاهی درباره این بیماری‌ ها و روش‌ های پیشگیری از آن‌ ها ضروری است.

زئونوز چیست؟

زئونوزها شامل بیماری‌ هایی می‌شوند که به صورت طبیعی بین حیوانات و انسان‌ ها انتقال می‌ یابند. منشأ این بیماری‌ ها می‌ تواند ویروسی، باکتریایی، قارچی یا انگلی باشد. شناسایی این بیماری‌ ها به قرن‌ ها پیش بازمی‌گردد، اما تغییرات زیست‌ محیطی و افزایش شهرنشینی باعث شده تا موارد جدیدی از زئونوزها شناسایی شود.

راه‌ های انتقال زئونوزها

بیماری‌ های زئونوز از راه‌ های مختلف به انسان منتقل می‌ شوند. تماس مستقیم با حیوانات آلوده، گاز گرفتن، مصرف گوشت یا فرآورده‌ های لبنی آلوده و همچنین ناقلین مانند حشرات از رایج‌ ترین روش‌ های انتقال هستند.

بیماری‌ های شایع زئونوز در حیوانات خانگی

حیوانات خانگی از جمله سگ‌ ها، گربه‌ ها، پرندگان، جوندگان و حتی خزندگان می‌ توانند ناقل بیماری‌ هایی مانند هاری، توکسوپلاسموز، تب گربه، انگل‌های داخلی و … باشند که در ادامه ی این مقاله از پت اسکایلوس قصد داریم به صورت کامل تمام بیماری های قابل انتقال از حیوانات به انسان را برایتان توضیح دهیم.

انواع بیماری های قابل انتقال از حیوانات به انسان

1. هاری (Rabies)

هاری یکی از خطرناک‌ ترین بیماری‌ های زئونوز است و توسط ویروسی از جنس Lyssavirus منتقل می‌ شود. این بیماری اغلب به دلیل گاز گرفتن توسط سگ یا گربه آلوده انتقال می‌ یابد.

• نوع بیماری: ویروسی
• ناقل: سگ ها و گربه ها
• راه انتقال: ویروس هاری از طریق بزاق حیوان آلوده وارد بدن می‌ شود. این بیماری می‌تواند حتی از طریق خراش‌ های کوچک یا تماس با بزاق حیوان آلوده مانند سگ یا گربه نیز منتقل شود.
• دوره کمون: از چند هفته تا چند ماه، بسته به محل گزش.
• علائم در انسان:
  1. در مراحل اولیه: تب، سردرد، احساس گزگز یا خارش در محل گزش.
  2. در مراحل پیشرفته: ترس از آب، گرفتگی عضلات، هذیان، فلج، و در نهایت مرگ.
• پیشگیری و درمان:
  1. واکسن هاری برای انسان پس از گزش (درمان پیشگیرانه)
  2. شستشوی سریع و دقیق زخم با آب و صابون.
  3. واکسیناسیون پیشگیرانه حیوانات خانگی

2. توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis)

توکسوپلاسموز از بیماری های قابل انتقال از حیوانات به انسان است که توسط یک انگل تک‌ سلولی Toxoplasma gondii ایجاد می‌ شود.

• نوع بیماری: انگلی
• ناقل اصلی: گربه‌ ها؛ انگل از طریق مدفوع گربه به خاک، غذا یا آب منتقل می‌ شود.
• راه‌های انتقال:
  1. تماس با مدفوع گربه.
  2. مصرف گوشت نیم‌ پز یا غذای آلوده.
• علائم در انسان:
  1. در افراد سالم: بدون علامت یا علائم خفیف شبیه به سرما خوردگی.
  2. در افراد با سیستم ایمنی ضعیف: آسیب مغزی، مشکلات بینایی، تب و تشنج.
• گروه‌ های در معرض خطر:
  1. زنان باردار (منجر به مشکلات جدی در جنین).
  2. افراد با سیستم ایمنی ضعیف.
• پیشگیری:
  1. شستشوی دست‌ ها پس از تماس با گربه، خاک یا مدفوع آن.
  2. پرهیز از مصرف گوشت خام یا نیم‌ پز.

3. انگل‌ های داخلی (Internal Parasites)

یکی دیگر از بیماری‌ های حیوانات خانگی انگل های داخلی هستند. حیوانات خانگی، به‌ ویژه سگ‌ ها و گربه‌ ها، می‌ توانند ناقل انگل‌ هایی مانند کرم‌های گرد (Toxocara canis یا Toxocara cati) یا کرم‌ های نواری باشند.

• نوع بیماری: انگلی
• ناقل: سگ‌ ها و گربه‌ ها (مانند کرم‌های گرد و نواری).
• راه انتقال:
  1. تماس با مدفوع حیوانات آلوده.
  2. لمس خاک آلوده یا مصرف سبزیجات نشسته.
• علائم در انسان: مشکلات گوارشی، کاهش وزن، کم‌ خونی.
  1. کرم‌ های گرد: مشکلات گوارشی، درد شکمی، تب.
  2. کرم‌ های نواری: کاهش وزن و کم‌خونی.
• پیشگیری:
  1. درمان منظم حیوانات با ضدانگل.
  2. شستشوی دقیق دست‌ ها و سبزیجات.

4. سالمونلوز (Salmonellosis)

این بیماری توسط باکتری Salmonella ایجاد می‌ شود. حیوانات خانگی مانند لاک‌ پشت‌ ها، مارها، ایگواناها، پرندگان و جوندگان می‌ توانند ناقل این باکتری باشند.

• نوع بیماری: باکتریایی
• ناقل: خزندگان مانند مار، لاک‌ پشت، ایگوانا و پرندگان خانگی، همستر و خرگوش ها.
• راه انتقال:
  1. تماس مستقیم با حیوانات آلوده یا مدفوع آن‌ ها.
  2. مصرف غذا یا آب آلوده.
• علائم در انسان:
  1. اسهال، دل‌ پیچه، تب و حالت تهوع.
  2. در موارد شدید، کم‌ آبی بدن، عفونت سیستمیک به‌ ویژه در کودکان و افراد مسن و عوارض جدی گوارشی.
• پیشگیری:
  1. شستشوی دقیق دست‌ ها پس از لمس حیوانات.
  2. نظافت منظم محل نگهداری حیوانات خانگی.
  3. عدم اجازه به حیوانات ناقل برای حرکت در آشپزخانه یا مکان تهیه غذا.

5. تب گربه (Cat Scratch Disease)

از دیگر بیماری های قابل انتقال از حیوانات به انسان، تب ناشی از خراش گربه است که یک بیماری باکتریایی می باشد که توسط باکتری Bartonella henselae ایجاد می‌ شود و از گربه‌ های آلوده انتقال می‌ یابد.

• نوع بیماری: باکتریایی
• ناقل: گربه‌ های آلوده به باکتری Bartonella henselae.
• راه انتقال:
  1. خراشیدگی یا گاز گرفتگی توسط گربه آلوده.
  2. تماس با بزاق گربه.
• علائم در انسان:
  1. تورم و درد در غدد لنفاوی.
  2. تب، خستگی، و در موارد شدید، عوارض قلبی یا مغزی.
• پیشگیری:
  1. ضدعفونی محل خراش.
  2. اجتناب از خراشیدگی.

6. کیست هیداتیک (Echinococcosis)

این بیماری توسط انگل Echinococcus granulosus ایجاد می‌ شود که در سگ‌ ها یافت می‌ شود.

• نوع بیماری: انگلی
• ناقل: سگ‌ ها (از طریق مدفوع).
• راه انتقال: بلع تخم‌ های انگل از طریق تماس با مدفوع یا خز آلوده سگ.
• علائم در انسان:
  1. تشکیل کیست در کبد، ریه‌ ها یا سایر اندام‌ ها.
  2. درد شکمی، تورم و اختلال در عملکرد اندام‌ ها.
• پیشگیری:
  1. شستشوی دست‌ ها.
  2. .درمان منظم سگ‌ها با ضدانگل.
  3. اجتناب از تماس مستقیم با مدفوع سگ‌ ها.

7. لپتوسپیروز (Leptospirosis)

بیماری لپتوسپیروز یکی دیگر از بیماری های قابل انتقال از حیوانات به انسان است که توسط باکتری Leptospira ایجاد می‌ شود و بیشتر از سگ‌ های خانگی به انسان منتقل می‌ شود.

• نوع بیماری: باکتریایی
• ناقل: سگ‌ ها (از طریق ادرار)
• راه انتقال:
  1. تب، سردرد، درد عضلانی.
  2. در موارد شدید، زردی، نارسایی کلیه و کبد.
• پیشگیری:
  1. واکسیناسیون سگ‌ ها.
  2. رعایت بهداشت هنگام تماس با حیوانات.

8. کچلی قارچی (Ringworm)

کچلی قارچی یک عفونت پوستی قارچی است که توسط حیوانات آلوده مانند سگ‌ ها، گربه‌ ها و خرگوش‌ ها به انسان منتقل می‌ شود.

• نوع بیماری: قارچی
• ناقل: سگ‌ ها، گربه‌ ها و خرگوش‌ ها.
• راه انتقال: تماس مستقیم با پوست یا موی حیوان آلوده.
• علائم در انسان:
  1. لکه‌ های قرمز و خارش‌ دار دایره‌ ای شکل روی پوست.
  2. پوسته‌ ریزی و ریزش مو در محل عفونت.
• پیشگیری:
  1. پرهیز از تماس با حیوانات مشکوک به عفونت قارچی.
  2. شستشوی دست‌ ها و تمیز نگه داشتن محیط.
  3. رعایت بهداشت فردی و درمان حیوان آلوده

9. آلرژی‌ ها و عفونت‌ های تنفسی

برخی پرندگان خانگی مانند طوطی‌ ها و کبوترها می‌ توانند ناقل عفونت‌ های باکتریایی مانند Chlamydia psittaci باشند که باعث بیماری “تب طوطی” یا پسیتاکوز می‌ شود.

• نوع بیماری: قارچی یا باکتریایی
• ناقل: پرندگان خانگی مانند طوطی.
• راه انتقال: استنشاق گرد و غبار مدفوع یا ترشحات پرندگان آلوده.
• علائم در انسان: تب، سرفه، مشکلات تنفسی و خستگی.
• پیشگیری:
  1. تمیز کردن منظم قفس پرندگان.
  2. رعایت بهداشت در هنگام تماس با پرندگان.

10. تولارمی (Tularemia)

تولارمی یکی دیگر از بیماری های قابل انتقال از حیوانات به انسان است. این بیماری باکتریایی بسیار نادر توسط Francisella tularensis ایجاد می‌ شود.

• نوع بیماری: باکتریایی
• ناقل: خرگوش ها
• راه انتقال: تماس با بافت‌ های آلوده خرگوش مثلاً از طریق زخم روی دست یا استنشاق باکتری از محیط آلوده.
• علائم در انسان: تب، زخم پوستی، تورم غدد لنفاوی، و در موارد شدید عفونت ریوی.
• پیشگیری:
  1. استفاده از دستکش هنگام رسیدگی به خرگوش.
  2. اجتناب از تماس با خرگوش‌ های بیمار یا مشکوک.

11. طاعون (Plague)

اگرچه نادر است؛ اما جوندگان می‌ توانند ناقل باکتری Yersinia pestis باشند که باعث طاعون می‌ شود. این بیماری معمولاً از طریق نیش کک آلوده منتقل می‌ شود.

• نوع بیماری:باکتریایی
• ناقل: جوندگان
• راه انتقال: نیش کک‌ هایی که از جوندگان آلوده تغذیه کرده‌ اند.
• علائم در انسان:
  1. تب شدید، تورم غدد لنفاوی (ببونیک).
  2. در موارد پیشرفته، ذات‌ الریه
• پیشگیری:
  1. کنترل آفات و کک‌ ها در محیط.
  2. اجتناب از تماس با جوندگان مشکوک.

12. لیمفوسیتیک کوریومننژیت (Lymphocytic Choriomeningitis – LCM)

این بیماری ویروسی توسط ویروس LCMV ایجاد می‌ شود و جوندگان، به‌ ویژه همسترها و موش‌ ها، می‌ توانند ناقل آن باشند.

• نوع بیماری: ویروسی
• ناقل: همستر ها و جوندگان خانگی.
• راه انتقال:
  1. تماس با ادرار، مدفوع، یا ترشحات بینی همستر آلوده.
  2. استنشاق ذرات معلق مدفوع یا ادرار آلوده.
• علائم در انسان:
  1. مرحله اولیه: تب، سردرد، درد عضلانی.
  2. مرحله پیشرفته: عفونت مغزی (مننژیت) یا عفونت سیستم عصبی مرکزی.
• پیشگیری:
  1. شستشوی دست‌ ها پس از تماس با همستر.
  2. تمیز کردن منظم قفس حیوان با دستکش.

13.مایکوباکتریوم مارینوم (Mycobacterium marinum)

این باکتری از طریق تماس با آب آلوده یا خزندگان آبزی مانند لاک‌پشت‌ها منتقل می‌شود.

• نوع بیماری: باکتریایی
• ناقل: خزندگان مانند لاک‌ پشت، مار، ایگوانا
• راه انتقال: ورود باکتری از طریق زخم‌ های پوستی به بدن.
• علائم در انسان: زخم‌های پوستی مزمن که به درمان مقاوم هستند.
• پیشگیری: استفاده از دستکش هنگام تمیز کردن آکواریوم یا محیط خزندگان آبزی.

14. کمپیلو باکتریوز (Campylobacteriosis)

این بیماری باکتریایی کمتر از سالمونلا شایع است اما می‌ تواند از خزندگان و پرندگان به انسان منتقل شود.

• نوع بیماری: باکتریایی
• ناقل: خزندگان و پرندگان
• راه انتقال: تماس با مدفوع آلوده.
• علائم در انسان: اسهال شدید، تب، درد شکمی.
• پیشگیری: رعایت بهداشت و نظافت محیط.

15. عفونت با کرم‌ های قلابدار (Hookworm Infections)

خزندگان می‌ توانند بیماری های قابل انتقال از حیوانات به انسان را منتقل کنند؛ زیرا ممکن است آن ها حامل تخم‌ های انگل باشند که در خاک آلوده منتقل می‌ شود.

• نوع بیماری: انگلی
• ناقل: خزندگان
• راه انتقال: تماس مستقیم با خاک آلوده مثلاً هنگام تمیز کردن قفس خزندگان.
• علائم در انسان: خارش شدید پوستی و مشکلات گوارشی.
• پیشگیری: استفاده از دستکش هنگام کار با خاک یا محیط حیوانات.

کلام آخر

حیوانات خانگی کوچک مانند خرگوش، همستر، لاک‌ پشت، مار، ایگوانا و سگ ها و گربه ها به دلیل تماس نزدیک با انسان‌ ها می‌ توانند ناقل برخی بیماری‌ های زئونوز باشند که برخی از آن‌ ها بسیار خطرناک و کشنده هستند. رعایت اصول بهداشتی، تمیز کردن منظم محیط نگهداری حیوانات و اجتناب از تماس مستقیم با حیوانات مشکوک یا بیمار از مهم‌ ترین راهکارهای پیشگیری هستند.